Çocuklarda Gecikmiş Konuşma - Ayşegül GÜNDOĞDU

Çocuklar doğdukları andan itibaren dil ve konuşmayı öğrenmeye ilgilidir. Tüm gelişim alanlarında sağlıklı olan çocukların konuşmayı zamanında öğrenmeleri beklenir. Ancak bazı çocuklarda konuşma gecikmesi görülebilir. Konuşma gecikmesi, belirli bir yaşa geldiği halde çocuğun hiç konuşmaması ya da akranlarına göre konuşmasının geride kalmasıdır. Bilimsel dayanağı olmayan söylemler (Babası da geç konuştu, bizim ailede genetik, erkek çocukları geç konuşur vb.) ölçüt alınarak çocuğun konuşma gecikmesi daha da geç fark edilir. Bu söylemler dikkate alınmadan çocuğun ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Çocuğunuzda konuşma gecikmesi olduğundan endişe duyuyorsanız:

• Kulak, burun, boğaz hastalıkları uzmanı ile mutlaka görüşülmeli.

• İşitme testi ve odyolojik değerlendirmeler yapılmalı.

• İlgili uzmanlar (Çocuk gelişimi uzmanı, özel eğitim uzmanı) tarafından gelişimsel değerlendirmeler yapılmalı.

Eğer çocuğun işitme ya da başka bir sağlık sorunu yoksa;

• Gelişimsel destek programına başlanmalı,

• İlgili uzmanlarından destek alınmalıdır.

Çocuğunuzun dil ve konuşma becerilerini geliştirmek için bazı tutum ve davranışlara dikkat etmek gerekmektedir:

• Çocuğunuz ile, özellikle ilk aylardan itibaren göz göze gelerek konuşmaya/gülmeye dikkat edilmelidir.

• Çocuğunuz ile günlük rutinlerde (beslenme, altını değiştirme, gezdirme vb.) konuşmayı ihmal etmeyin.

• Kritik dönemde –ilk 2 yıl- 3T (TELEVİZYON-TABLET-TELEFON)' den uzak tutun.

• Çocuğunuzun gelişim dönemine uygun resimli çocuk kitaplarını inceleyin, incelerken çocuğunuzun anlayacağı sözcük ve cümleleri kullanarak okuduğunuz ve gördüğünüz ile ilgili sorular sorup yorumlar yapın ve onun da yorum yapması için bekleyin.

• Çocuğunuzu dinlediğinizi ve anladığınızı ona gösterin.

• Çocuğunuzun söylediklerini tekrarlayın ve yorumlayarak sohbet becerisini geliştirin.

• Çocuğunuzun yaptıkları ile ilgili sözcükler kullanarak konuşun, eylemlerini tanımlayın.

• Çocuğunuza; konuşması için yeteri kadar zaman verin ve fırsat tanıyın.

• Çocuğunuzla resim yapın, resim ile ilgili çocuğunuzun dil gelişim düzeyine uygun şekilde konuşun.

• Çocuğunuza konuşma sırası onda olduğunda susup bekleyin.

• Çocuğunuza cevap gerektiren yönergeler (ne dedin, ne istiyorsun, nereye gidelim? vb.) verin.

• Çocuğunuzun istediği ve ilgilendiği şeyleri onun ulaşamayacağı yerlere koyun böylece ulaşılamaz hale getirip konuşma ihtiyacı doğacaktır.

• Çocuğunuzun konuşmada kullandığı sözcüklere yeni sözcükler ekleyin (Çocuk:su, Yetişkin:su istiyorum.).

• Çocuğunuzun söylediği cümle kalıplarına ‘ve, fakat, ile, böylece, ama’ bağlaçlarını ekleyin. (Çocuk : Büyük top, Yetişkin: kırmızı ve büyük top).

• Çocuğunuzla etkileşim kurarken açık ve net bir dil kullanınız. Karmaşık uzun cümleler kurmaktan sakının.

• Çocuğunuza açık uçlu sorular sorun (Hangi kazağını giymek istersin, Ne yemek istersin? vb.) Fakat bunu yaparken çok fazla soru sormaktan kaçının, karşılıklı etkileşim -sohbet- dengenizi bozar. Ek olarak açık uçlu sorular çocuğunuzun sizinle fikrini paylaşmasına ve konuşmasına teşvik eder.

• Çocuğunuza seçenek sunun (Yetişkin: topu mu bebeği mi istiyorsun? Çocuk: top); böylelikle cevaba model olup çocuğu konuşmaya teşvik etmiş olursunuz. 

• Çocuğunuzdan bir basamak önde olmaya (çocuk tek sözcük döneminde ise iki sözcükten fazla söz öbeği kullanmamaya) dikkat ediniz. Aksi halde karmaşa yaratabilir. Çocuğunuz sizi model almakta güçlük yaşayabilir.

• Çocuğunuzun bebeksi konuşmasına ilişkin yetişkin konuşması şeklinde model olun (Çocuk: Araba atta, Yetişkin: araba gidiyor.).

• Öğretici sözcükler kullanın (Çocuk : resim çiz, Yetişkin: resim yap).

         Dil ve konuşma becerileri kısa sürede kazanılan ve gelişen bir beceri değildir. Sabırlı olunmalıdır. Günlük yaşantıya entegre edilmelidir. Doğal ortamda daha kalıcı ve genelleyici olacaktır.

Ayşegül GÜNDOĞDU

Çocuk Gelişimci ve Uzman Öğretici

Harika Özel Eğitim Kurumları